Tư duy phân kỳ là gì? Cách để phát triển tư duy phân kỳ ở trẻ

Có bao giờ các con tự hỏi: "Tại sao mình có thể nghĩ ra nhiều ý tưởng hay ho đến vậy? Tại sao mình có thể vẽ ra đủ thứ mà không ai nghĩ tới?" Đó chính là lúc siêu năng lực đặc biệt của bộ não đang hoạt động đó – gọi là Tư duy phân kỳ!

1. Tư duy phân kỳ là gì?

Hãy tưởng tượng thế này nhé: Nếu ba mẹ hỏi con "Làm sao để trang trí căn phòng cho thật đẹp?", Tư duy phân kỳ sẽ giúp con nghĩ ra: "Mình có thể vẽ tranh treo tường, mình có thể dán sticker hình sao, mình có thể xếp gấu bông thật xinh, hay mình có thể làm đèn lồng giấy..." – cứ thế, ý tưởng cứ tuôn ra không ngừng, thật là "đã" phải không nào?

Tư duy phân kỳ (Divergent Thinking) là một quá trình tư duy phi tuyến tính, không bị gò bó, cho phép bộ não của chúng ta tạo ra vô số ý tưởng, giải pháp đa dạng, độc đáo và khác biệt cho cùng một vấn đề.

Đây chính là khả năng của bộ não chúng ta được tự do bay nhảy, không sợ sai, không sợ ý tưởng lạ lùng. Càng nhiều ý tưởng, càng nhiều điều bất ngờ thú vị có thể xảy ra đó!

2. Đặc điểm của Tư duy phân kỳ

Tư duy phân kỳ thường biểu hiện qua các đặc điểm sau:

Tính lưu loát (Fluency): Khả năng tạo ra một lượng lớn ý tưởng trong một khoảng thời gian ngắn.
Tính linh hoạt (Flexibility): Khả năng tạo ra các ý tưởng thuộc nhiều loại hoặc danh mục khác nhau, thay vì chỉ tập trung vào một hướng duy nhất.
Tính độc đáo (Originality): Khả năng đưa ra những ý tưởng mới lạ, bất ngờ, ít người nghĩ tới.
Tính chi tiết (Elaboration): Khả năng phát triển, mở rộng và thêm thắt chi tiết vào các ý tưởng ban đầu.

3. Anh em của Tư duy phân kỳ - Tư duy hội tụ

Tư duy hội tụ là gì

Bên cạnh Tư duy phân kỳ, chúng ta còn có Tư duy hội tụ (Convergent Thinking). Nếu Tư duy phân kỳ là việc "phát tán" ý tưởng ra thật nhiều, thì Tư duy hội tụ lại là việc "gom góp" lại.

Tư duy hội tụ giúp chúng ta nhìn vào tất cả những ý tưởng đã có, rồi chọn lọc xem cái nào là tốt nhất, phù hợp nhất để thực hiện. Giống như khi con đã nghĩ ra 10 cách trang trí phòng, giờ con sẽ chọn ra 2-3 cách mà con thích nhất và có thể làm được.

Phân biệt giữa tư duy phân kỳ và tư duy hội tụ

Ví dụ thực tế:

Tư duy phân kỳ:

Khi bé được yêu cầu vẽ một con vật ngoài hành tinh, bé có thể nghĩ ra con vật có 3 mắt, 5 chân, màu tím, biết bay và nói chuyện được... (vô vàn ý tưởng).
Là lúc con thoải mái mơ mộng, nghĩ ra thật nhiều thứ
Liệt kê 100 công dụng của một chiếc kẹp giấy

Tư duy hội tụ:

Sau khi nghĩ ra nhiều con vật ngoài hành tinh, bé sẽ chọn ra con vật mà bé thấy ưng ý nhất, dễ vẽ nhất hoặc phù hợp nhất với câu chuyện bé muốn kể.
Là lúc con chọn ra ý tưởng hay ho nhất để biến thành sự thật.
Chọn công dụng hiệu quả nhất của chiếc kẹp giấy

Cả hai đều rất quan trọng, giống như hai cánh của một chú chim vậy đó, giúp chú chim bay lượn trên bầu trời sáng tạo!

4.Lợi ích của tư duy phân kỳ?

Sáng tạo không giới hạn, trí tưởng tượng bay cao, bé sẽ luôn có những ý tưởng mới mẻ cho mọi thứ.
Giải quyết vấn đề siêu thông minh: Khi gặp khó khăn, con sẽ tìm được nhiều cách để vượt qua.
Dễ dàng thích nghi: Con sẽ không sợ những điều mới lạ, mà còn tìm cách biến chúng thành điều thú vị.

Dù đôi khi, việc có quá nhiều ý tưởng cũng có thể khiến con hơi loay hoay một chút, nhưng đó là điều rất bình thường khi bộ não đang làm việc hết công suất đó ba mẹ và các bé ạ!

5. Cách phát triển tư duy phân kỳ cho con

Để giúp con nuôi dưỡng và phát triển tư duy phân kỳ, ba mẹ có thể làm những điều đơn giản nhưng rất hiệu quả sau đây:

Cùng con động não thật vui!

Hãy cùng con chơi trò động não nhé! Khi con muốn vẽ gì đó, hay nghĩ về một câu chuyện, hãy khuyến khích con nói ra thật nhiều ý tưởng, dù có vẻ không liên quan. Ba mẹ đừng vội vàng nói "Cái này không được đâu con" nhé, cứ để con thoải mái thể hiện. Càng nhiều ý tưởng ban đầu, con càng có nhiều lựa chọn sau này!

Biến ý tưởng thành hình trên giấy

Hãy chuẩn bị sẵn giấy bút (hoặc máy tính bảng, iPad nếu bé thích vẽ digital) để con có thể viết, vẽ, hay phác thảo ngay những ý tưởng vừa nảy ra. Việc nhìn thấy ý tưởng hiện hữu sẽ giúp con cảm thấy hứng thú hơn và dễ dàng sắp xếp chúng.

Luyện vẽ sơ đồ tư duy (Mindmap)

Đây chính là một cách tuyệt vời để "dọn dẹp" và "sắp xếp" những ý tưởng bay bổng của con!

Mindmap là gì? Nó giống như một "bản đồ kho báu" của ý tưởng vậy đó. Ý chính sẽ nằm ở giữa (ví dụ: "Món quà tặng mẹ"), rồi từ đó con sẽ vẽ những nhánh ra xung quanh (Ví dụ: "Vẽ thiệp", "Làm vòng tay", "Tự làm bánh"...). Từ mỗi nhánh lớn lại có thể vẽ thêm nhánh nhỏ hơn (Ví dụ: "Vẽ thiệp" thì có nhánh "Màu sắc", "Hình trái tim", "Lời chúc"...).

Xem thêm về Mindmap là gì?

Tại Chương trình học năm 1: Tư Duy Mỹ Thuật & Vẽ Sáng Tạo Trẻ Em của Keyframe Kids, nhà trường đặc biệt chú trọng việc hướng dẫn bé cách lập bản đồ tư duy (Mindmap) một cách sáng tạo.

Khi bé được thực hành vẽ Mindmap một cách bài bản trong môi trường sáng tạo của Keyframe Kids, không chỉ tư duy phân kỳ được mài giũa, mà con còn xây dựng được nền tảng vững chắc về tư duy mỹ thuật, hình thành phản xạ và cảm quan nghệ thuật một cách tự nhiên.

Đây chính là bước đệm quan trọng để con phát triển toàn diện, không chỉ trong học tập mà còn trong cuộc sống tương lai.

Hy vọng những chia sẻ này của nhà trường đã giúp ba mẹ có cái nhìn rõ ràng hơn về tư duy phân kỳ và tầm quan trọng của nó trong việc nuôi dưỡng một thế hệ trẻ em sáng tạo, linh hoạt!

Hãy để Keyframe Kids đồng hành cùng con bạn trên hành trình khám phá và phát triển tiềm năng vô hạn này nhé!